Over dit project

Tot 1956 bepaalde het burgerlijk wetboek dat getrouwde vrouwen ‘handelingsonbekwaam’ waren – een juridische categorie die ook gold voor kinderen en wat ze noemden ‘zwakzinnigen’. Dat hield onder andere in dat je als vrouw vanaf je ja-woord geen bankrekening kon openen, geen hypotheek of verzekering kon afsluiten, en dat je alleen een arbeidscontract kon afsluiten met formele toestemming van je man. Je loon droeg je technisch gezien ook af aan je man, want hij was de baas over de gemeenschap van goederen waarin je toen standaard trouwde. Bij een scheiding – zeer ongebruikelijk – gingen de kinderen automatisch naar de man. In de jaren vijftig trouwde gemiddeld 95% van de vrouwen, en werd daarmee dus ‘handelingsonbekwaam’. Deze generatie, het zijn de 80-plussers van nu.

Politica Corry Tendeloo lobbyde als een leeuwin voor de afschaffing van deze handelingsonbekwaamheid. Het lukte haar in 1956, toen de wet officieel werd afgeschaft. In de praktijk kwamen uitwassen ervan ook daarna nog wel voor; het ‘eervol ontslag’ van vrouwen na hun trouwdag bijvoorbeeld.  De geschiedenis van deze handelingsonbekwaamheid is volledig afwezig in ons collectieve geheugen - met name jongere generaties. Tendeloo en haar strijd staan niet in geschiedenisboeken voor middelbare scholen en ontbreken in contemporaine discussies over emancipatie. 

Er is geen tijd te verliezen willen we deze geschiedenis recht doen.

Momenteel werk ik aan een breed toegankelijk boek over dit onderwerp, vol verhalen en ervaringen. Dat kan ik niet alleen. Vandaar deze oproep, omdat ik erg geloof in de kracht van verhalen, mensen zelf aan het woord laten en de overdracht van herinneringen tussen mensen.

Dit project heeft als doel het verzamelen van zo veel mogelijk ervaringen uit eerste hand, die iets vertellen over de ervaringen met en consequenties van wettelijke handelingsonbekwaamheid van Nederlandse vrouwen vóór 1956. 

Hoe meer verhalen, hoe beter. Vandaar dat ik ervoor kies om niet alle interviews zelf af te nemen. Vrouwen én mannen kunnen meedoen, zowel de generatie die het bestaan van wettelijke handelingsonbekwaamheid actief heeft meegemaakt (80-plussers) alsook 80-minners die na de wettelijke afschaffing nog de nasleep van handelingsonbekwaamheid in de praktijk hebben ervaren. Interviewervaring is niet vereist: voor de interviews is een leidraad gemaakt. 

De interviews zullen nauwkeurig worden geregistreerd in een dataset, en vervolgens worden verwerkt in een breed toegankelijke publicatie waarin de geschiedenis van handelingsonbekwaamheid, en de afschaffing ervan, in kaart gebracht worden, alsook breder wordt gereflecteerd op de rol van deze geschiedenis in de arbeidspositie van de vrouw in het heden. De dataset zal bovendien gedoneerd worden aan Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis te Amsterdam, zodat deze ook kan dienen als bronmateriaal voor ander, toekomstig onderzoek.

Je hulp is erg welkom. Interview je oma, opa, buurvrouw, vader, moeder, jezelf. Vul het deelnameformulier op deze website in en ik neem binnenkort contact met je op!

Deelnameformulier »

* Dit onderzoek maakt in de vraagstelling gebruik van de categorieën vrouw/man, omdat dit indertijd de leidende aanduidingsvormen waren. Binnen (het optekenen van) de gesprekken is er echter uiteraard ruimte voor bijvoorbeeld non-binaire aanduidingen als dit de voorkeur heeft.

Steun dit project

Door de beoogde schaal van het project heeft het verzamelen, verwerken en analyseren van de data heeft behoorlijk wat voeten in de aarde. Denk aan de emailwisselingen, het transcriberen van de audio, de verwerking in een Excel-bestand en het sorteren en labelen van de inhoud. Financiele (bescheiden) steun is om die reden erg welkom, en is mogelijk via o.a. iDeal en creditcard. 

Steun het project »

Over mij

Ik ben Madeleijn van den Nieuwenhuizen. Ik ben rechtshistoricus en Fulbright PhD-kandidaat aan de City University of New York, en mediacriticus op het Instagramaccount @Zeikschrift. Ik schreef eerder voor o.a. NRC, Parool en Vogue.

Je kunt contact met me opnemen via: handelingsonbekwaam@gmail.com